Albarella z Castelli - nowe cenne nabytki Działu Historii Medycyny Muzeum Mikołaja Kopernika

Od 1992 roku (po ukończeniu prac remontowych i konserwatorskich) zabytkowy szpital św. Ducha mieszczący się przy ul. Starej 6 zaczął pełnić funkcję Działu Historii Medycyny Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku. W kolejnych latach, stopniowo i systematycznie rozwijała się - znajdując wreszcie dogodne miejsce - kolekcja obejmująca zarówno eksponaty aptekarskie jak i medyczne. Obecnie ekspozycja stała prezentuje cenne starodruki, narzędzia chirurgiczne, plansze i modele anatomiczne, zabytkową leżankę ginekologiczną i bardzo cenną kolekcję naczyń aptecznych, którą tworzy m.in. różnorodny zbiór drewnianych puszek aptecznych z XVII, XVIII i XIX wieku, naczynia szklane i ceramiczne oraz rzadkie, wyjątkowej urody nowożytne albarella włoskie i holenderskie.

Dzięki funduszom pozyskanym w 2016 roku ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz wsparciu finansowemu Marszałka Województwa Warmińsko-Mazurskiego, kolekcja wzbogaciła się o trzy oryginalne, wysoce atrakcyjne i cenne albarella powstałe w wieku XVIII.

Albarello stanowi typ naczynia wklęsło-cylindrycznego, przypominającego kształtem segment bambusa, które zyskało wielką popularność w renesansie i baroku. Wykonywano je zazwyczaj z majoliki, zdobiąc wspaniałą malaturą zwłaszcza w manufakturach włoskich, francuskich, hiszpańskich i holenderskich.

W I dekadzie XVI wieku zaczęto w Italii (pod wpływem ówczesnych fresków i malarstwa olejnego) zdobić ceramikę apteczną - głównie albarella - rozbudowanymi scenami inspirowanymi Biblią, mitologią, literaturą alegoryczną tworząc styl zwany "istoriato". W ten sposób wyroby z majoliki "zawierające" często trudne w odbiorze sceny, wymagające wysokiej erudycji i oczytania podniosły sztukę ceramiki do tzw. sztuki wysokiej, której kolekcjonerami i miłośnikami stawali się przedstawiciele sławnych rodów mieszczańskich, szlacheckich i arystokratycznych.
Ceramicy zdobili naczynia odwzorowując / kopiując znane obrazy czy grafiki takich artystów jak m.in. Rafael, Luca Signorelli, Girolamo Genga, Francesco Francia, Antonio Pollaiolo, sami również wykonywali szkice kompozycyjne i rysunki, które później służyły za podstawę ikonograficzną.

Zakupione przez Muzeum Mikołaja Kopernika albarella powstały w Castelli, jednym z trzydziestu najsławniejszych włoskich ośrodków ceramicznych. Wytwarzaniem ceramiki zajmowały się tu całe rodziny, najsłynniejsze wyroby powstawały w manufakturach braci Grue oraz rodzin Gentili, Pompei (słynny Orazio Pompei (ok. 1507-1588/89) i Cappelletti. Rody Grue i Gentili zdominowały wyrób naczyń ceramicznych w Castelli w XVII i XVIII wieku. Szczyt popularności ceramika z Castelli osiągnęła od połowy XVII do początku XIX wieku. Co istotne, wraz z końcem I połowy XVII wieku wykształtował się tu oryginalny styl zwany "Istoriato Castellano" polegający na tym, iż scena/przedstawienie/alegoria była ukazywana w zawężonej gamie barwnej, obejmującej pięć podstawowych kolorów: żółty, pomarańczowy, brązowy, niebieski i zielony.

Trzy albarella, które można oglądać w Szpitalu św. Ducha (Dziale Historii Medycyny Muzeum Mikołaja Kopernika) we Fromborku dekoruje wspaniała, brawurowa malatura o tematyce sakralnej. Przedstawiają one sceny: "Spotkanie Jakuba z Ezawem", "Lota udzielającego gościny dwóm aniołom" i "św. Tomasza z Akwinu".
Niezwykła uroda naczyń, narracyjny wątek przedstawieniowy przeobrażający je w dzieło sztuki (pozwalający jeszcze dzisiaj zachwycić się precyzją dawnego rzemiosła) dają jednocześnie wyobrażenie o roli jaką odgrywały w dawnych stuleciach apteki, pełniące funkcję nie tylko miejsc zasobnych w leki, zioła, przysmaki i przyprawy. Były one bowiem dodatkowo miejscem szczególnym, odmiennym i wysoce symbolicznym, Kunstkamerą i mikrokosmosem odbijającym makrokosmos, gdzie cztery żywioły "usłużne" człowiekowi działały na cztery zmysły: zapach, smak, dotyk i węch...

Zapraszamy serdecznie do odwiedzenia Szpitala św. Ducha i obejrzenia wspaniałych naczyń aptecznych.

Jowita Jagla
Dział Historii Medycyny Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku

Czytaj e-wydanie
">kliknij
Problem z założeniem profilu? Potrzebujesz porady, jak napisać tekst? Napisz do mnie.   Pomogę: Igor Hrywna